Bạn đã bao giờ thử giữ chặt lấy một tia sáng? Một cảm xúc? Một bản nhạc buồn mà bạn tình cờ nghe lúc 2 giờ sáng và nó khiến bạn muốn khóc? Bạn không thể sờ vào nó, không thể bỏ vào tủ kính trưng bày, nhưng bạn biết rõ – nó thật. Và đôi khi, còn thật hơn cả cái điện thoại bạn đang cầm trên tay.
NFT cũng giống như thế.
Chúng là những thứ không thể sờ nắm. Nhưng lại chạm được vào lòng người.
Chương 1: NFT là gì – Nói ngắn gọn thì... không thể nói ngắn gọn
NFT viết tắt của Non-Fungible Token – nghĩa là một loại tài sản kỹ thuật số không thể thay thế bằng tài sản tương đương. Đơn giản hơn: nếu bạn có một tờ tiền 100 ngàn, tôi có thể đổi với bạn một tờ khác có mệnh giá tương đương. Chúng “fungible” – có thể thay thế.
Nhưng một NFT thì không. Nó duy nhất. Không thể sao chép, không thể “in thêm”. Bạn có thể copy hình ảnh, chụp màn hình, tải nhạc – nhưng bản gốc? Chỉ một người nắm giữ nó. Người đó chính là chủ nhân được ghi lại trên blockchain – một cuốn sổ cái bất biến của thời đại số.
Mỗi NFT là một tác phẩm độc nhất: có thể là ảnh, video, nhạc, dòng trạng thái, một khoảnh khắc thể thao, một meme, một vật phẩm trong game. Nó là một mảnh vỡ của Internet, được đánh dấu rằng “đây là của ai đó”.
Chương 2: Nhưng tại sao lại cần điều đó? Thế giới không đủ rối loạn rồi sao?
Hãy nhìn quanh bạn. Thế giới thật – với nhà cửa, tranh vẽ, đồng hồ cổ – có giá trị vì sự hiếm có, câu chuyện, và bằng chứng sở hữu. Nhưng Internet thì sao?
Bạn từng sáng tác một bức vẽ, một bài hát, một meme? Bao nhiêu người share nó mà không nhớ tên bạn?
NFT là cách chúng ta đòi lại quyền sở hữu với thế giới số.
Nó không chỉ đơn thuần là “mua bán ảnh JPEG” – như cách người ta hay cười nhạo. Nó là cách mà người nghệ sĩ, nhà sáng tạo, gamer, coder... được công nhận – rằng: “tôi đã tạo ra điều này”. Không còn chuyện công sức của bạn trôi nổi vô định trong một đại dương kỹ thuật số lạnh lùng nữa.
Chương 3: Câu chuyện của Beeple – Và cái tát vào mặt ngành nghệ thuật
Tháng 3 năm 2021, một tác phẩm số tên là “Everydays: The First 5000 Days” được bán với giá 69 triệu đô la trên nhà đấu giá Christie’s. Người tạo ra nó là Mike Winkelmann, nghệ danh Beeple – một người Mỹ bình thường, làm đồ họa mỗi ngày trong suốt 13 năm.
Không ai gọi Beeple là “họa sĩ” trước đó. Nhưng sau cú đấu giá ấy, thế giới nghệ thuật chính thống lặng người.
NFT đã mở cánh cửa địa ngục (hoặc thiên đường) cho nghệ sĩ số – những người chưa từng được treo tranh ở bảo tàng, nhưng có hàng triệu người hâm mộ trên Internet. NFT biến sự công nhận từ đám đông thành quyền sở hữu tài chính. Và từ đó, nghệ sĩ không còn phải van xin nhà xuất bản, gallery hay ông chủ bảo trợ nữa.
Chương 4: Nhưng NFT có phải chỉ là tiền bạc?
Thành thật mà nói, thời gian đầu NFT bị “thị trường hóa” đến mức đáng sợ. Người ta đổ xô vào đúc NFT, đẩy giá lên trời, và hy vọng trở thành triệu phú chỉ sau một đêm.
Giới đầu cơ NFT thì như bầy cá mập. Dự án nào hype là lao vào. Họ không quan tâm nội dung là gì – miễn là có lời. Nhiều NFT chỉ là... hình ảnh con khỉ hoạt hình (như Bored Ape Yacht Club), được mua bán hàng trăm ngàn đô, rồi dùng làm ảnh đại diện như một thứ biểu tượng giai cấp số.
Thế rồi thị trường sụp.
Nhưng bạn biết không? Những người thật sự yêu NFT vẫn ở lại. Những nghệ sĩ tiếp tục tạo ra, những nhà sưu tập vẫn đi tìm ý nghĩa sâu xa hơn sau mỗi mã token. Và đó mới là cái hồn của NFT.
Chương 5: NFT và nghệ thuật – Chuyện tình buồn
NFT làm một điều mà tranh sơn dầu không làm được: nó sống.
Một tác phẩm NFT có thể thay đổi theo thời gian, phản hồi người xem, hoặc kết nối với thế giới bên ngoài. Bạn có thể mua một đoạn video, và sau 1 năm, video đó “tiến hóa” thành thứ khác. Nó là nghệ thuật biến hình, phản ánh tính vô thường của thế giới kỹ thuật số.
Nhưng đồng thời, NFT cũng đau đớn. Vì nó dễ bị lãng quên hơn cả tranh vẽ treo trên tường. Một khi sàn NFT sập, link chết, hoặc dự án bị rút cạn tài chính, thì cái token của bạn trở nên... vô nghĩa. Một cảm giác y chang khi bạn tìm lại những bức ảnh cũ thời cấp 3 và phát hiện ra file bị hỏng, không thể mở được nữa.
NFT làm bạn yêu thương điều mong manh. Và cũng khiến bạn sợ hãi sự mong manh ấy.
Chương 6: NFT và game – Khi bạn thực sự sở hữu thanh kiếm +99
Nếu bạn từng chơi game online, chắc bạn biết cảm giác đau đớn khi server đóng cửa và tất cả vật phẩm bạn cày cuốc suốt bao năm... biến mất.
NFT thay đổi điều đó. Nó biến vật phẩm trong game thành tài sản của bạn – bạn có thể bán, chuyển nhượng, trưng bày.
Hãy tưởng tượng bạn sở hữu một thanh kiếm NFT duy nhất, chỉ bạn có, và có thể mang nó qua các game khác nhau. Một tương lai nơi mọi vật phẩm game là NFT – nghĩa là gamer trở thành nhà đầu tư, sưu tầm và thậm chí nghệ sĩ.
Liệu điều đó tuyệt vời, hay khủng khiếp? Không ai chắc. Nhưng chắc chắn: nó thay đổi mối quan hệ giữa người chơi và thế giới ảo mãi mãi.
Chương 7: NFT và cái tôi – Vì con người luôn khao khát để lại dấu vết
Hãy nhìn lại lịch sử loài người – từ bức tranh hang động, ký hiệu cổ, thư tay, nhật ký, ảnh film. Tất cả đều là mong muốn giữ lại một phần linh hồn mình trong thế giới này.
NFT là phiên bản hiện đại của điều đó.
Một người bình thường, không nổi tiếng, không có hàng triệu fan – cũng có thể đúc một dòng status thành NFT và nói: “Đây là của tôi. Nó tồn tại. Tôi đã từng nghĩ như thế, từng sống như thế.” Dù không ai mua, không ai chú ý, thì việc nó được ghi lại vĩnh viễn trên blockchain đã là một phép lạ.
NFT cho bạn cơ hội để không bị lãng quên.
Chương 8: Nhưng NFT cũng không phải là thiên thần
Nói thật nhé: NFT tốn điện. Rất nhiều điện. Nhất là các blockchain như Ethereum, trước khi chuyển sang cơ chế PoS (Proof of Stake), đã từng tiêu tốn năng lượng ngang cả một quốc gia nhỏ.
NFT cũng dễ bị lợi dụng để rửa tiền, lừa đảo, hype ảo, và tạo ra bong bóng kinh tế – y như mọi công nghệ mới từng xuất hiện trong lịch sử.
Và NFT làm con người thèm khát sở hữu đến mức... điên cuồng.
Chúng ta có thực sự cần một bộ sưu tập mèo hoạt hình để cảm thấy mình “khác biệt”? Hay là chúng ta đang cố gắng lấp đầy khoảng trống của sự hiện diện trong thế giới vô hình này?
Chương 9: Từ NFT đến cuộc sống – Bạn thực sự sở hữu điều gì?
Câu hỏi lớn nhất NFT đặt ra cho nhân loại không phải là “mua gì”, mà là:
Bạn thực sự sở hữu điều gì trong cuộc sống này?
Một ngôi nhà có thể bị lấy đi. Một bức tranh có thể cháy. Một tấm ảnh có thể bị mất file. Nhưng nếu bạn để lại điều gì đó – một tác phẩm, một ý tưởng, một khoảnh khắc – được ghi lại vĩnh viễn, thì có lẽ bạn đã vượt qua giới hạn của cái chết.
Dù NFT có sụp đổ, hay bị thay thế bởi công nghệ mới hơn, thì ý niệm về tính duy nhất, tính xác thực, và quyền để lại dấu vết trong vũ trụ số sẽ còn mãi.
Chương 10: NFT là gì? – Là một tấm gương
Cuối cùng, NFT không phải là một sản phẩm.
NFT là một tấm gương – phản chiếu xã hội, tham vọng, nghệ thuật, sự cô đơn, tình yêu, sự hão huyền, và tất cả những thứ chúng ta không dám nói ra.
Có thể bạn sẽ ghét nó. Có thể bạn sẽ đầu tư vào nó. Có thể bạn sẽ khóc khi thấy một bức tranh NFT bị người ta coi là vô giá trị – vì bạn hiểu người tạo ra nó đã bỏ cả trái tim vào đấy.
NFT, suy cho cùng, là một cách con người cố gắng chứng minh mình đã từng tồn tại.
Và thế là đủ
Nếu bạn đọc đến đây, có thể bạn chưa hiểu hết blockchain, chưa chắc đã muốn mua NFT, nhưng bạn có thể bắt đầu đặt câu hỏi:
“Làm sao tôi để lại thứ gì đó thật sự đáng nhớ trong thế giới này?”
Và có lẽ, chính từ câu hỏi ấy, bạn đã hiểu NFT sâu sắc hơn rất nhiều người ngoài kia.
Chân thành cảm ơn vì đã lắng nghe. Cảm ơn vì đã đọc như một con người, chứ không phải một cỗ máy tiêu thụ thông tin. 🖤