Trong Episode 1 tôi đã “vẽ qua” cho ace biết viễn cảnh nông nhàn mà vẫn kiếm thu nhập đều đều trên các mảnh ruộng trong Defi. Thế nhưng tất cả không bao giờ luôn là một màu hồng mà sẽ luôn tồn tại những downside. Cũng giống như các hoạt động khác, như ace tham gia tour du lịch xuyên rừng, hay lặn biển ngắm san hô, hoặc đơn giản là học lái xe ô tô, trước khi có thể tự mình thực hiện các hoạt động và tận hưởng trái ngọt phía cuối chặng đường, anh chị em phải được học về các rủi ro và biện pháp an toàn bảo vệ mình trước tiên.

Và điều rủi ro nhất trong yield farming (nuôi lợi tức), chính là ace để mất tiền, mất vốn làm ăn.

Đây là điều tối kỵ khác biệt giữa một công việc đầu tư, hay kinh doanh nghiêm túc với việc ace tham gia hình thức cờ bạc, các trò chơi may rủi 5 ăn 5 thua khác. Hãy nghe nguyên tắc về đầu tư của Warran Buffett (người xếp hạng 5 trong số những tỷ phú giàu nhất thế giới với tổng giá trị tài sản lên tới 106 tỷ USD, theo thống kê của Forbes):

Nguyên tắc số 1: Không bao giờ để mất tiền.

Nguyên tắc số 2: Không bao giờ quên nguyên tắc số một.

Hiểu về tỷ lệ Risk/Reward (Rủi ro/Phần thưởng)

Với một số ace có kiến thức cơ bản một chút về đầu tư tài chính, sẽ hiểu rằng Risk/Reward (Rủi ro/Phần thưởng) luôn đi kèm với bất kỳ một thương vụ nào.

Rủi ro thấp thì lợi nhuận thấp

VD: ace đi làm công ăn lương thì sẽ có thu nhập ổn định, không bao giờ chịu rủi ro về phá sản, thu nhập bấp bênh hoặc lâm vào cảnh nợ nần như các chủ doanh nghiệp (Risk thấp), nhưng bù lại thu nhập của ace sẽ không đạt được sự bứt phá vì sẽ luôn tồn tại một mức trần được trả cho người lao động (Reward thấp). Hoặc ace tiết kiệm tiền thì gửi vào ngân hàng VCB để hưởng lợi tức vì VCB sẽ không bao giờ phá sản làm mất tiền ace (Risk thấp), nhưng bù lại thì anh chị em chỉ được hưởng mức lợi tức ~4.5% - 10%/năm mà thôi (Reward thấp).

Còn rủi ro cao thì lợi nhuận cao

VD: Thay vì đi làm công thì ace hùn hạp vốn đi lập startup làm ăn, thậm chí vay nợ bạn bè ngân hàng và doanh thu về ban đầu còn không đủ trả lương cho ace (Risk cao), nhưng bù lại ace thành công thì có khi startup ace trở thành kỳ lân (định giá trên 100 triệu USD) và anh ace ngồi trên khối tài sản hàng chục triệu USD lọt vào Top người giàu nhất Việt nam, lên chương trình Shark Tank chém gió chê bôi bọn startup tơi bời, và có khi còn đổi vợ 2 là người mẫu diễn viên nổi tiếng, trẻ trung xinh đẹp hơn (Reward cao). Hoặc ace không gửi tiền ngân hàng nữa mà đem vào chơi chứng với cổ (Risk cao), thì việc ace đạt mức lợi nhuận trên vốn đầu tư có thể 30% thậm chí là cao hơn nhiều mỗi năm (Reward cao).

Với Yield farming, thực ra Risk/Reward của nó có thể đi hết 4 góc phần tư như hình ở trên. Ace muốn rủi ro thấp, lợi nhuận thấp cũng có (chúng ta sẽ không chọn phương án này, vì nếu thế này thì bạn gửi tiền ngân hàng cho xong); mà muốn chọn rủi ro cao, lợi nhuận cao cũng có. Sau này đi sâu vào yield farming, cá nhân mỗi ace sẽ chọn chiến thuật farm phù hợp với khẩu vị rủi ro của mình nhất.

Với cá nhân tôi, tôi thấy góc phần tư thứ 4 (rủi ro trung bình, lợi nhuận cao ở ngưỡng chấp nhận được) là phù hợp với mình.

Hãy nghĩ mà xem, chúng ta chọn nghề nông, để tài sản làm việc cho chúng ta để đem lại mức lợi tức tầm vài chục phần trăm (cho tới 100%) một năm, vì vậy chúng ta phải chuyển vào đây một số vốn không hề nhỏ. Giả sử anh Tuyến chuyển vào vựa farm với số vốn ban đầu 1 tỷ VNĐ với mức lợi tức kỳ vọng 30%/năm (cuối năm anh thu về 300 triệu VNĐ đủ trang trải cho nhu cầu ăn ở cá nhân anh ý vì anh Tuyến vẫn chưa có vợ). Nhưng sẽ ra sao một ngày anh Tuyến nghe theo người bạn thân nào đó, rút 100 triệu VNĐ ra “đập” vào một con memecoin là MetaXGoogleShibaDogeFlokiInu nào đó vì nghĩ rằng “kèo này không thể thua được, bét đĩa cũng phải ăn x10 (nghĩa là lên 1 tỷ), nhưng anh ta lại thua hết trong vòng 4 giờ đồng hồ, và do đó fund ban đầu chỉ còn lại 900 triệu VNĐ, và cuối năm anh chỉ thu về trên thực tế là 170 triệu (Kiếm được 270 triệu từ 30% lợi tức của 900 triệu, nhưng bị mất 100 triệu từ kèo “ngu học” memecoin ở trên).

Do vậy, lời khuyên ở trên của Warren Buffett không có nghĩa ông ta nói là tìm kèo đầu tư nào không có rủi ro mất tiền (nếu theo tiêu chí đó thì trên đời không tồn tại 1 kèo nào cả vì dù cái nào cũng tồn tại rủi ro mất tiền, dù là 0.00001%), mà là ace phải suy tính kỹ lưỡng về Risk/Reward trước khi đưa tiền vào một kèo đầu tư nào đó. Và nếu giác quan thứ 6 của ace mách bảo (hoặc tổ tiên đêm về báo mộng cho ace “Rút tiền về đi con”), thì có lẽ ace không nên đưa tiền vào kèo đó vì nguyên tắc cốt lõi là bảo toàn vốn đầu tiên, sau lợi tức bao nhiêu thì tính sau.

Risk - Một số rủi ro trong Yield farming mà ace cần nhận biết

Rủi ro từ việc lơ ngơ không biết sử dụng ví crypto

Nên nhớ Defi là môi trường giao dịch các tài sản tiền mã hóa (crypto asset) theo dạng khá tự do (với rất ít sự bảo vệ từ các tổ chức hay chính quyền), giao dịch không cần cấp phép và hoàn toàn ẩn danh. Do đó, Defi tồn tại rất nhiều những cơ hội cho lợi tức cao, nhưng cũng tồn tại rất nhiều nguy cơ có kẻ xấu rình rập để lấy tài sản của các anh chị em. Sử dụng từ “Miền Tây Hoang Dã” là một mô tả đúng cho không gian Defi hiện tại. Vì vậy, anh chị em phải nằm lòng về cách sử dụng ví crypto, cách bảo mật và các khái niệm cơ bản khi giao dịch trong Defi đầu tiên. → Những cái này thì ace nên Google vì có rất nhiều tài liệu cung cấp, hoặc có thể tham gia vào Hội Khuyến Nông 4.0 trên Telegram để nhận được sự giúp đỡ từ các bác nông dân có kinh nghiệm khác:

Rủi ro từ việc tham gia vào các vựa farm “không uy tín”

Một ngày đẹp giời, ace lên internet và thông qua 1 nguồn tin nào đó, biết đến 1 dự án mở farm và đang trả lợi suất hiện tại lên tới 1,700,000%/năm cho cặp stablecoin USDT/USDC. Anh chị em vì lòng tham mà để con số 1,700,000%/năm (nghĩa là tầm 97%/30 phút. Chỉ bỏ vào farm 30 phút sau rút cả lãi + gốc ra là lời 100% rồi) hút hồn mình, và sau đó ace…. đập luôn $100,000 vào farm đó.

Con số token phần thưởng tăng lên trên màn hình đúng như ace dự đoán. Nhưng hỡi ôi, ace ấn nút “claim reward” về thì UI báo lỗi không claim được để bán (Chính vì không ai claim được nên giá token được giữ ở mức rất cao). Ace thử lên các kênh cộng đồng của dự án như Twitter hay Telegram, thì “Chúa ơi”, các kênh này đều khóa comment và không cho bất kỳ người dùng nào tương tác. Ace nhận thấy có điều chẳng lành, thử ấn nút “withdraw” để rút $100,000 giá trị USDC/USDT của mình về ví, thì… lệnh bị revert. Anh chị tá hỏa như ngồi trên đống lửa, và nhìn số tiền $100,000 của mình bị đội dev (làm dự án) cuỗm mất ngay trước mắt của mình 5 phút sau đó, Telegram và Twitter bị xóa, ace refresh lại trang web thì thấy 1 dòng chữ rất ám ảnh “404 Not found”. Và câu chuyện tiếp theo đó là… Xin lỗi… cơ mà không còn có “câu chuyện tiếp theo” nữa lol

Đó chỉ là một trong số rất nhiều những cách mà đội dev gian manh sử dụng chiêu trò farming trả lợi tức cao để lấy cắp tiền của ace.

Bởi vậy tôi mới nói, chúng ta (tôi và ace) là những người làm nông chất phác. Chúng ta không thực sự có kỹ thuật cao mà có thể chơi “trên cơ” các lập trình viên viết code làm dự án. Với những đội dev có ý đồ muốn lấy cắp tài sản của ace, họ sẽ có rất nhiều chiêu trò. Do đó, một trong những nguyên tắc tối thượng của farmer chúng ta là:

Không tham gia vào những vựa farm mới chưa được audit (kiểm thử) rõ ràng, chưa được cộng đồng kiểm chứng và chưa tồn tại 1 khoảng thời gian khá dài đủ để đứng vững trên thị trường.

Hoặc nếu vẫn muốn tham gia, thì chỉ nên đi 1 lượng vốn rất bé để “vui chơi có thưởng”, chứ đừng all-in như cái anh $100,000 ở trên.

Thậm chí, chính những vựa farm “uy tín” lâu năm trên thị trường, cũng không có nghĩa là sẽ không bị hack mất tiền. Nói chung về vấn đề bảo mật tài sản này không ai nói hay nói tốt được, những vựa farm lâu năm chưa bị mất tiền, chẳng qua là do “chưa bị hack” mà thôi.

Tuy nhiên, dưới đây là một số vựa farm lâu năm, uy tín với Risk thấp và Reward hợp lý theo quan điểm của tôi, ace có thể tham khảo:

Rủi ro đến từ việc mua vào token giá biến động, để đưa vào farm

Một lỗi mà các ace mới cầm cuốc cầm cày sẽ gặp phải khi bắt đầu theo con đường làm nông, đó là dễ bị hút hồn bởi các vựa farm có APY ấn tượng.

Ví dụ như vựa farm MEME - ETH trên KyberSwap.com như thế này:

Cặp thanh khoản này trả lãi lên tới những 624.95%. Wow!

Nhưng hãy nhớ lại lý thuyết về Risk/Reward tương ứng nói ở trên. Nếu ace để ý, thì thanh khoản cặp này chỉ có $18,792.32 được deposit vào (góc dưới cùng bên trái bức hình snapshot trên) → Có nghĩa là người ta deposit vào rất ít → Do deposit vào ít nên giá trị Reward chia cho giá trị fund deposit vào sẽ rất cao (624.95%) → Như vậy có nghĩa có Risk lớn tương ứng nào đó mà khiến cho phần đông user deposit vào pool thanh khoản này rất ít.

Đó là vì người ta lo sợ sự biến động giá khó lường của token MEME trong pool. Ace có thể check chart giá của token MEME trên Dextool, sẽ thấy một cây gậy như ý đánh xuống đỏ lòm thế này, sau đó đường giá gần đi ngang

Do đây là token meme của 9gag, và token meme thường không có giá trị sử dụng, mà thuần túy bơm thổi đẩy giá chốt lời, và tương lai của meme đó phụ thuộc vào sức mạnh của cộng đồng đó.

Như vậy, nếu ace có $50,000 và đứng trước lựa chọn bỏ ra $25,000 giá trị MEME token để bỏ vào pool farm với APR 624.95%/năm, và giá token MEME có thể còn giảm sâu nữa, liệu ace sẽ sẵn sàng mua vào token MEME đó?

Cũng tương tự, trên baseswap.fi bạn có thể stake single token là BSX để nhận Reward là ETH lên tới 176.25%/năm, hoặc stake BSX để nhận Reward USDbC (stablecoin luôn neo với giá $1) tỷ suất lợi nhuận lên tới 209.42%/năm

Nhưng ace nhìn cái chart giá của BSX nó đang như thế này trên Dextool, có nghĩa gần như mỗi ngày thức dậy ace sẽ thấy BSX đạt đết mức All-Time-Low mới. Và có thể ace mua BSX giá gần đỉnh tầm $2, còn giờ giá là $0.16 (chia 12.5 lần), vậy thì Reward trả lợi nhuận lên tới 170% - 200% bằng ETH hoặc USDC có còn nghĩa lý gì nữa đâu.

Do vậy, đây là 1 loại rủi ro ace cần lưu ý khi vào farm. Với những bác nông dân có trình độ advanced hơn chút, họ sẽ biết đâu là điểm mua vào 1 token. Và sau đó đưa vào farm để lấy lợi nhuận, và họ biết đâu sẽ là thời điểm nên rút token khỏi farm và chốt lời. Còn với các ace nông dân mới trải nghiệm farm yield lần đầu tiên, mình khuyên chân thành hãy bắt đầu với những cặp an toàn nhất, như các stable pair: USDC/USDT, USDC/DAI, stETH/ETH, hay một số cặp cũng biến động tỷ giá như WBTC/USDC và ETH/USDC tuy nhiên bạn betting vào việc giá WBTC và ETH sẽ tăng cao trong mùa bull run sắp tới chứ không giảm. Nói tóm lại, nếu ace định mua vào 1 dạng token có giá biến động lớn để phục vụ cho farming, hãy hiểu thật rõ risk đi kèm và hãy thật hiểu về token đó.

Nên bỏ trứng vào nhiều rỏ

Theo kinh nghiệm của tôi, tôi sẽ không bao giờ bỏ toàn bộ fund của mình vào 1 vựa farm duy nhất, mà sẽ phân tán nó ra để quản trị rủi ro. Trong tình huống xấu nhất, 1 vựa farm nào đó bị hack thì mình không mất hết tiền. Xét 1 ví dụ như sau:

Giả sử ace có $100,000 trong ví. Và trên blockchain có 4 vựa farm với các thông số như sau:

• A: Đã tồn tại lâu, lượng tiền deposit vào lớn. Mức lợi tức trung bình tầm 14%/năm

• B: Nghe “có vẻ” như là nền tảng đang hot, tiềm lực tài chính mạnh, đội dev vô đối từ sao Hỏa đáp xuống Trái Đất, có tới 3 bản audit. Mức lợi tức trung bình tầm 30%/năm

• C: Một nền tảng mới xuất hiện từ hôm qua. Team dev thì ẩn danh, audit được dev hứa hẹn “sẽ có”, cộng đồng với user thì èo uột. Mức lợi tức trung bình tầm 900%/năm.

Trong trường hợp này, tôi sẽ:

• Giữ lại $50,000 trong ví

• $40,000 đưa vào vựa A

• $9,000 đưa vào vựa B

• $1,000 đưa vào vựa C

Phía trên là 4 rủi ro thường gặp khi các bác nông dân đi farm yield. Và cá nhân tôi đã… gặp hết cả 4 loại rủi ro ở trên và phải trả tiền học phí ít nhất khoảng $20,000 (tin tôi đi ace, cái cảm giác vài chục ngàn đô của mình bị bốc hơi trong không khí, nó đau hơn nhiều cái cảm giác mình bị lỡ tàu x10 tài khoản nào đó). Trong không gian Defi này, sẽ còn rất rất rất nhiều cơ hội để ace gấp được số vốn ban đầu của mình lên, nhưng với điều kiện là vẫn còn fund. Còn một khi đã mất fund, thì… không có vế sau của chữ “thì” nữa.

Reward - Vậy việc farming có thực sự cải thiện vị thế tài chính của bản thân?

Ace có thể hơi lăn tăn, vì từ nãy giờ tôi toàn nói tới những mối hiểm nguy. Vậy liệu có cái kết viên mãn sau 1 chặng đường rải chông gai như thế? Risk thì đầy rẫy, nhưng Reward liệu có tương xứng? Liệu tôi có thể cải thiện được vị thế tài chính của bản thân và gia đình? Liệu tôi có thể giàu lên từ farming?

Theo những gì tôi trải nghiệm (và những gì tôi quan sát các Whale - cá voi với số vốn khủng di chuyển vài triệu usd từ vựa farm này sang vựa farm khác kiếm yield), tôi khẳng định rằng HOÀN TOÀN CÓ THỂ!

Cần phải xác định mục đích đi farm của ace là gì

Đa phần ace sẽ trả lời: “Đương nhiên là để kiếm tiền”.

Nhưng tôi sẽ hỏi ace kỳ vọng kiếm bao nhiêu là đủ?

Mỗi người sẽ có một nhu cầu khác nhau

Có anh X chỉ kỳ vọng tăng thêm thu nhập 5-7 triệu VNĐ mỗi tháng để có tiền đưa bạn gái đi chơi.

Có chị Y kiếm thêm yield để rồi swap hết sang BTC và nắm giữ tới năm… 2030 (thời điểm nhiều chuyên gia tài chính dự báo BTC sẽ đạt mức giá $1,000,000).

Có chị Z muốn thôi công việc cực kỳ stress hiện tại (lương hơn 30 củ), để về dạy học trường làng bồi đắp những chồi non cho đất nước với mức lương 7 triệu vnđ , nhưng chị vẫn muốn sống như lúc lương chị 30 củ.

Có anh W muốn tự do tài chính luôn, anh kỳ vọng lợi tức hàng tháng từ farming đủ để cover toàn bộ chi phí sinh hoạt của cả gia đình anh (thậm chí còn dôi ra 1 khoản), cho nên anh không cần phải đi làm và cũng không cần lo nghĩ về tiền bạc nữa.

Ace cần xem mức độ kỳ vọng của mình nằm ở trường hợp của X,Y,Z,W ở trên (hoặc có thể có thêm nhu cầu khác). → Từ đó ace xác định đưa lượng fund vào farming tương ứng, và chọn chiến lược farm cho phù hợp.

Nếu không có mức độ kỳ vọng chính xác và kế hoạch rõ ràng trước khi đem fund đi farm, sẽ có thời điểm chị Y kiếm quá mức chị thực sự cần và do đó sẽ lao vào những vựa farm nguy hiểm để rồi mất trắng, hoặc anh W mơ thì mơ cao nhưng vốn liếng mang đi farm chỉ có… 20 “trẹo”. Rốt cuộc số tiền lợi tức cũng chỉ để cover tiền ăn sáng cho anh mỗi ngày trước khi đến công ty làm…cho tới 66 tuổi và lúc đó anh mới thực sự nghỉ hưu.

Hãy hiểu “Tự do tài chính” là thế nào

Ok, hãy xét đến case ace có ham muốn giống anh W là đạt tự do tài chính, vì anh đó là cấp cao nhất trong 4 cấp X,Y,Z,W. Nếu chúng ta tính được kế hoạch cho anh W rồi, thì tôi nghĩ ace sẽ dần dần tính lần lại được kế hoạch cho X,Y,Z nếu cần.

Ace hay nói “tôi muốn đạt được tự do tài chính”. Vậy có nghĩa ace cần đạt cấp độ 6 dưới đây:

Rất trùng hợp là tôi cũng có mong muốn đạt tự do tài chính, nên tôi sẽ lôi mình ra làm ví dụ sinh động cho ace:

1- Điều đầu tiên tôi xác định được là:

Tôi muốn đạt được cấp độ 6 - tự do tài chính. Nghĩa là thu nhập từ các khoản đầu tư của tôi tạo ra đủ để cover chi phí của gia đình tôi, mà tôi không phải đi làm lấy lương hay kinh doanh thêm gì cả.

Tôi năm nay 37 tuổi, 1 vợ 1 con, 1 căn nhà (và 1 số tài sản khác không kê khai ở đây =)) )

Chi phí trung bình một năm của gia đình tôi, bao gồm cả những chi phí cố định như tiền điện, nước, xăng xe, tiền học cho con, lương thực thực phẩm… lẫn các chi phí không cố định như tiền ma chay cưới hỏi, đãi đồng nghiệp đi nhậu, đi ăn ngoài, đi du lịch…. lẫn các chi phí dự phòng trong trường hợp có bệnh phải đi viện hoặc tình huống khẩn cấp nào đó phải lôi ra dùng… Tổng lại tất cả rơi vào tầm $3,000.

Như vậy, chi phí trong vòng 1 năm của gia đình tôi sẽ là: $3,000 * 12 = $36,000

2- Điều thứ 2 tôi xác định được là:

Như vậy, nếu tôi có thể kiếm được nguồn sản sinh ra thu nhập thụ động $30,000/năm, tôi sẽ có thể nghỉ việc trong vòng 1 năm và đạt tự do tài chính cấp độ 5.

Nếu tôi sử dụng kế hoạch gửi tiết kiệm ngân hàng (giả định mức trung bình 5%/năm), vậy số vốn ban đầu tôi cần có để gửi ngân hàng là: ($36,000 / 5) * 100 = $720,000

Nếu quy ra tiền VNĐ thì tương đương khoảng: 18 tỷ VNĐ

Wow wow, để kiếm được 18 tỷ VNĐ sau đó đem đi gửi tiết kiệm để “sống trên tiền lãi” khá là challenge với nhiều người, trong đó có tôi.

Do đó, tôi thử chọn một con đường ngắn hơn.

Giải sử, tôi tìm được kênh đem lại mức lợi tức hấp dẫn hơn rơi vào 14%/năm, như vậy số vốn mà tôi cần có được là: ($36,000 / 14) * 100 = $257,142 ~ 6.42 tỷ VNĐ

Nghe có vẻ dễ thở hơn. Và con số 6.42 tỷ tiền vốn đập vào yield farming trên Defi để đạt được lợi tức 14% là hoàn toàn khả thi.

Thế nhưng thực sự vốn liếng trong tay tôi chỉ có chẵn 2 tỷ VNĐ thôi (~ $80,000). Vậy tôi phải làm gì?

Với số fund ban đầu $80,000 → Mức lợi tức tôi cần đạt được sẽ là: $36,000 / $80,000 * 100% = 45%

Hãy xét lại những con số trên:

• Nếu tôi có fund $257,142 → tôi chỉ cần đưa vào yield farming với stablecoin đạt mức lợi tức 14% là đủ. → Phương án dễ dàng, rủi ro thấp, lợi tức chấp nhận được tương ứng.

• Còn nếu tôi có fund $80,000 → tôi cần đưa vào yield farming đạt mức lợi tức 45% → Như vậy tôi không thể farm với stablecoin 14%/năm được, mà cần phải mạo hiểm hơn.

3- Điều thứ 3 tôi xác định được:

Mình cần phải làm gì đó đạt mức lợi tức 45%, cho số vốn ban đầu $80,000

Ace chỉ cần đi đến bước 3 như vậy thôi, là mọi thứ đã dường như khả thi trước mắt ace rồi. Trở lại với ví dụ lợi tức 45% của tôi ở trên, tôi sẽ cần phải làm 1 quá trình due diligence (nghiên cứu cẩn trọng) trước để đi đến quyết định cuối là sử dụng plan nào. Tôi nghĩ rằng tôi cũng cần tham khảo tư vấn từ anh em bạn bè làm cùng ngành fintech với tôi, và cũng cần sự đồng thuận của cả vợ tôi.

Có một số hướng mở cho tôi như dưới đây

Đẩy tiền stablecoin vào pool USDC/USDT trên flowX.finance với lợi tức là 32%/năm trả bằng token SUI. Nhưng tôi khi harvest reward SUI xong, sẽ bán hết SUI sang BTC hoặc ETH và đợi cú pump chỉ cần x1.5 lần của BTC hay ETH là tôi đã đạt được mục tiêu.

Tôi bản chất là 1 Ethereum enthusiast (người cuồng nhiệt với Ethereum), và tôi có niềm tin rằng càng về lâu về dài ETH sẽ tăng giá. Do đó tôi có thể đẩy Risk của mình lên cao một chút, đó là dùng $40,000 của tôi để mua vào ETH, sau đó cho cặp với USDT để farm trên kyberswap.com với mức lợi tức 113.75%/năm. Như vậy trong trường hợp xấu ETH giảm giá, mức lợi tức 113.75% sẽ phần nào bù vào giúp tôi đạt được target. Trong trường hợp giữ nguyên giá thì tôi sẽ vượt target gần gấp 3. Trong trường hợp ETH tăng giá thì… tôi không biết là tôi vượt target bao nhiêu nữa, vì không những tôi đạt lợi tức 113.75%, mà khi rút fund ban đầu của tôi ra thì fund của tôi còn tăng giá so với USD nữa (cái này có tính đến một hiện tượng là Impermanent Loss - tổn thất tạm thời, lúc nào có dịp tôi sẽ đề cập trong các episode tiếp theo). Như vậy, trong trường hợp này thì đối với tôi, Risk thấp mà Reward cao (vì tôi biết tôi đang làm gì).

Ngoài ra còn nhiều kế hoạch hybrid nữa. VD như auto-compound, rút reward ra và đưa reward đó vào pool khác có lợi tức cao hơn, đem tiền lãi đi tham gia các thương vụ mạo hiểm hơn v.v…

Lời kết cho Episode 2

Thời điểm bulltrend 2020 - 2021, rất nhiều anh em bạn bè liên lạc với tôi (khi giá BTC đã gần đạt đỉnh tầm $60,000 rồi). Câu cửa miệng của họ đa phần là:

“Giờ mua con gì thì được anh?”

“Em thấy mọi người dạo này hay bàn tán con DOGE. Nghe nói Elon Musk sẽ đẩy nó lên được $1”

“Em chỉ chơi thử 20 triệu thôi, liệu có lên được 1 tỷ không anh. Em thấy có thằng hàng xóm cạnh nhà em nó trúng cái con gì x30 lần, nên nó đổi đời trong 1 đêm.”

Tôi không có ý nói tất cả các F0 phải “trả tiền học phí” như $20,000 và rất rất rất nhiều “tiền ngu” khác như tôi ở trên (nếu thống kê ra, có khi tôi phải lên đến cả $100,000 hoặc hơn). Nhưng cái mindset đúng đắn khi tham gia vào thị trường là quan trọng nhất.

Đối với 3 câu hỏi tiếp cận vấn đề ở trên, thì họ đang lao vào 1 canh bạc 1 ăn - 9 thua (vì mua bán theo dạng ăn may. bên cạnh đó họ là F0 thiếu kiến thức, kinh nghiệm nên 99% họ sẽ thua lỗ mất tiền và chỉ 1% có lãi do may nhiều hơn khôn).

Thứ nhất, họ dùng từ “chơi” → Đây là đầu tư tài chính, không phải là “chơi”

Thứ hai, họ không học cách tự phân tích mà đi hỏi kèo người nọ người kia và mua theo.

Thứ ba, họ muốn “đu” thử vào những con như DOGE vì một niềm tin vu vơ là Elon Musk sẽ đẩy nó lên $1 (trong khi tới 95% điều đó sẽ không xảy ra).

Thứ tư, họ thực sự không xác định được kế hoạch tài chính và mục tiêu tài chính họ đang muốn đạt được trong thị trường này là gì. Giả sử họ chốt được một kèo nào x10 đi. Xong rồi sẽ làm gì? Rồi lại đi khao bạn bè đồng nghiệp 1 bữa nhậu, hay lại tìm kèo x10 nữa. Rồi chốt lãi, rồi lại tìm kèo x10 tiếp?

Với tất cả các yếu tố trên thì tôi thấy đúng kiểu tư duy đánh bạc luôn.

Tôi phải nói tới 100% mối quan hệ của tôi tiếp cận với thị trường theo cách như vậy. Nhưng có 1 hướng “ngách” mà đa phần mọi người không biết đến, mà giảm thiểu rủi ro của việc đu đỉnh làm thanh khoản cho các F1 khác, đó là hãy trở thành 1 yield farmer.

Kết thúc episode này, tôi muốn chỉ muốn nhắn nhủ 1 số nguyên tắc đúc rút từ ruột gan cá nhân tôi ra (không những đúng cho việc yield farming mà cũng áp dụng chung cho việc đầu tư tài chính):

• Khi tham gia yield farming, không nên để bị mê hoặc mọi thứ là một màu hồng và những mức lợi tức cao một cách quá đáng. Mà phải luôn biết rằng cái gì cũng có có tỷ lệ Risk/Reward đi kèm với nó.

• Thông thường, high risk thì high return. Low risk thì low return.

• Nếu ace bổ sung được kiến thức và kinh nghiệm, thì ace sẽ dịch chuyển đến góc phần 4 lý tưởng là sẽ thực hiện được các thương vụ Low risk nhưng high return. Đó chỉ là góc quy chiếu với bạn thôi, vì ace hiểu mình đang làm gì. Nhưng cùng kèo đó đối với một người không đủ kinh nghiệm với kiến thức như F0 chẳng hạn, thì sẽ trở thành high risk, low return với họ.

• Có rất nhiều Risk khi farming. Hãy học cách nhận biết nó và giảm thiểu Risk nhất có thể.

• Ace cần xác định được mục đích tài chính của ace khi tham gia yield farming là gì. Và cần có kế hoạch rõ ràng thực hiện nó.

• Và cuối cùng, việc bảo toàn vốn của chính mình là trên hết. Nếu ace tham gia vào một kèo nào mà bạn cảm thấy 5 ăn 5 thua, ăn không thấy ngon, không tập trung được vào công việc, đêm trằn trọc lo lắng v.v… thì tốt nhất ace nên hủy kèo đó. Thà nuốt nước bọt khi lỡ cơ hội, còn hơn là nuốt nước mắt khi fund không cánh mà bay.

Tôi cũng tạo các channel hỗ trợ cho ace để cùng sinh hoạt, trao đổi các kỹ thuật, kiến thức về yield farming này để cùng giúp nhau gia tăng thu nhập, ích nước lợi nhà như dưới đây:

• Trang blog:

  https://mirror.xyz/0xcE3bd7c87ab7BbB95B366A6f48AaD55dF4011241

• Nhóm Telegram chat chit, trao đổi, hỗ trợ trồng trọt:

  https://t.me/+28x_T_hGw5tiN2I1

• Facebook Fanpage:

  https://www.facebook.com/hoikhuyenongdefi/

• Twitter của Hội Trưởng:

  https://twitter.com/JasonvuTech

* Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: bài viết chỉ nhằm mục đích chia sẻ thông tin, kiến thức cá nhân từ người viết, không bao giờ được xem là lời khuyên đầu tư. Ace nên tham khảo ý kiến từ cố vấn tài chính của mình, và chỉ nên đầu tư với số tiền ace sẵn sàng mất.