Bu yazı a16zcrypto tarafından paylaşılan, bu yazının türkçe çevirisidir.

Token tabanlı ağ modelleri etrafındaki yenilikler ve artan faaliyetlerle birlikte, geliştiriciler farklı token türlerini nasıl ayırt edeceklerini ve iş modelleri için en iyi seçimin hangisi olacağını merak ediyor. Aynı zamanda, hem kullanıcılar hem de yasa koyucular, blokzincir tokenlerinin rollerini ve uygulamalardaki risklerini daha iyi anlamaya çalışıyor.

Bu tartışmayı düzenlemek amacıyla, girişimcilerin en sık inşa ettiği yedi token kategorisini tanımlayan bir çerçeve sunuyoruz: Ağ Tokenleri, Menkul Kıymet Tokenleri, Şirket Destekli Tokenler, Oyun Tokenleri, Koleksiyon Tokenleri, Varlık Destekli Tokenler ve Memecoinler.

Her birini aşağıda daha ayrıntılı olarak ele alıyoruz.

Kısa Bir Hatırlatma: Tokenler ve Temel Özellikleri

Tokenler, gerçek dijital sahipliği mümkün kılan araçlardır.

Blokzincirler, paylaşılan defterleri (ledger) yöneten merkeziyetsiz bilgisayar ağlarıdır. Tokenler, bu defterlerde miktarları, yetkilendirmeleri ve diğer verileri takip eden kayıtlar olarak işlev görür. En önemlisi, bu kayıtlar yalnızca blokzincir üzerinde önceden belirlenen kurallara göre değiştirilebilir ve belirli haklar tanıyabilir.

Tokenler yazılım içine gömüldüğünden, neredeyse her şeyi temsil edebilirler:

• Bitcoin (BTC) gibi bir değer saklama aracı,

• Ethereum (ETH) gibi üretken varlıklar,

• Dijital koleksiyonlar (NFT'ler, oyun içi eşyalar),

• USDC gibi ödeme stablecoinleri,

• Hisse senetlerinin dijitalleştirilmiş halleri.

Bazı tokenler sahiplerine oy hakkı, ekonomik haklar veya ürün-hizmet erişimi sunarken, bazıları yalnızca transfer edilebilir. Ayrıca, bazıları değiştirilebilir (fungible) (örneğin, dolar banknotları gibi tüm birimler eşittir), bazıları ise eşsizdir (non-fungible) (örneğin, Mona Lisa tablosu veya özel koleksiyon kartları gibi).

Bu tasarım tercihleri, bir tokenin değer saklama aracı mı, değişim aracı mı yoksa yatırım ürünü mü olduğunu belirler. Aynı zamanda, düzenleyici otoritelerin nasıl bir yaklaşım sergileyeceğini de etkiler.

Özetle, blokzincir tabanlı bir proje inşa ediyor, tokenlere yatırım yapıyor veya sadece bir kullanıcı olarak tokenleri kullanıyorsanız, onların nasıl çalıştığını bilmek kritik önem taşır.

Şimdi, en yaygın token türlerini detaylı inceleyelim.

Token Türleri

Ağ Tokenleri (Network Tokens)

Ağ tokenleri, bir blokzincir veya akıllı kontrat protokolünün programlanabilir işleyişiyle doğrudan bağlantılıdır.

Bu tokenler genellikle şu işlevlere sahiptir:

• Ağın çalışmasını sağlamak (staking, işlem ücretleri, madencilik ödülleri),

• Protokol güncellemelerini koordine etmek,

• Ağın güvenliğini teşvik etmek.

Ekosistemlerinde ekonomik mekanizmalar bulunur. Örneğin, bazı protokoller token yakma (burning) ve dağıtma (faucet) mekanizmaları ile arz-talep dengesini korur.

Örnekler:

• Bitcoin (BTC) - İşlem onayları ve madencilik ödülleri için kullanılır.

• Ethereum (ETH) - Akıllı kontrat işlemleri ve işlem ücretleri için gereklidir.

• Solana (SOL) - Solana ekosistemindeki işlemler ve staking için kullanılır.

• Uniswap (UNI) - Uniswap protokolündeki yönetişim kararları için kullanılır.

Menkul Kıymet Tokenleri (Security Tokens)

Menkul kıymet tokenleri, geleneksel finansal varlıkların dijitalleştirilmiş hali olarak işlev görür.

Bu tokenler şunları temsil edebilir:

• Hisse senetleri, tahviller,

• Gelecekteki kazanç payları,

• Mahkeme tazminatları gibi sözleşmeye dayalı haklar.

Menkul kıymet tokenleri, genellikle yatırım sözleşmesi olarak değerlendirilir ve ABD'de menkul kıymet yasalarına tabidir.

Örnekler:

• Aspen Coin - St. Regis Aspen Resort’un hisselerini temsil eder.

• Etherfuse Stablebonds - Şirket tahvillerini tokenleştirir.

Şirket Destekli Tokenler (Company-Backed Tokens)

Bu tokenler, belirli bir şirket veya merkezi bir organizasyon tarafından kontrol edilen bir ürün veya hizmetle bağlantılıdır.

Özellikleri:

• Şirket tarafından kontrol edilir ve yönlendirilir,

• Token sahiplerine belirli avantajlar sunar (indirimler, ayrıcalıklı erişim),

• Genellikle spekülatif bir yatırım aracı olarak görülür.

Örnekler:

• FTX’in FTT tokeni - Borsa ücretlerinde indirim sağladı.

• BNB (Binance Coin) - Başlangıçta Binance borsasına özgü bir tokenken, daha sonra bir ağ tokenine evrildi.

Oyun Tokenleri (Arcade Tokens)

Bu tokenler, belirli bir sistem içinde kullanım için tasarlanmış olup yatırım amacı taşımaz.

Özellikleri şunlardır:

• Belirli bir ekosistem içinde harcanabilir,

• Spekülasyona karşı önlem alınmıştır (örneğin, sınırsız arz veya sınırlı transfer edilebilirlik).

Örnekler:

• FLY - Blackbird restoran ağında ödeme ve sadakat puanı olarak kullanılır.

• Robux (Roblox içi para birimi) - Henüz tokenleştirilmemiştir ancak aynı konsepte sahiptir.

Koleksiyon Tokenleri (Collectible Tokens)

Bu tokenler, somut veya soyut varlıkların sahipliğini temsil eder.

Örnek kullanım alanları:

• Dijital sanat ve müzik eserleri,

• Oyun içi varlıklar (kılıçlar, araziler),

• NFT tabanlı üyelikler ve biletler.

Örnekler:

• CryptoPunks - Profil fotoğrafı (PFP) NFT koleksiyonu.

• ENS Domainleri - Ethereum alan adlarını temsil eder.

Varlık Destekli Tokenler (Asset-Backed Tokens)

Bu tokenler, bir veya birden fazla gerçek dünya varlığına dayalıdır.

Örnek kullanım alanları:

• Stabilcoinler (USDC gibi, fiat destekli),

• Türev Tokenler (belirli bir varlığın fiyatına bağlı sentetik tokenler),

• Likidite Sağlayıcı (LP) Tokenleri (DeFi protokollerindeki varlık havuzlarını temsil eder).

Örnekler:

• USDC - ABD doları ile desteklenen stabilcoin.

• stETH - Stake edilen Ethereum’u temsil eden token.

Memecoinler

Memecoinler, herhangi bir işlevselliğe veya değere sahip olmayan, spekülatif topluluk tabanlı tokenlerdir.

Bu tokenlerin fiyatı:

• Tamamen piyasa spekülasyonuna bağlıdır,

• Aşırı volatil ve manipülasyona açıktır.

Örnekler:

• DOGE, PEPE, SHIB, TRUMP.

Her token bu kategorilere tam olarak uymayabilir—girişimciler sürekli olarak yeni modeller geliştiriyor ve denemeler yapıyor. Örneğin, sosyal ve itibar tokenleri yatırım aracı değilse oyun tokenleri gibi işlev görebilir veya merkezi bir kuruluş tarafından kontrol ediliyorsa şirket destekli tokenlere daha yakın olabilir. Ayrıca, tokenler zamanla özellikleri değiştikçe veya yeni işlevler eklendikçe bir kategoriden diğerine geçebilir, bu da sınıflandırmayı zorlaştırır.

Ancak bu kategorileri birbirinden ayıran en belirleyici özellik, değerin nereden ve nasıl elde edildiğidir. Bunu daha iyi anlamak için bir akış şeması yardımcı olabilir: