1/14 🎢 Rollups คือเทคโนโลยีในโลก Blockchain ที่ช่วยให้ Ethereum สเกลได้ โดยที่ยังรักษาความปลอดภัยแบบ Trustless ไว้ แต่ใครๆ ก็บอกว่า Rollups ยังเป็นเด็กทารกต้องใส่ "ล้อช่วยหัดเดิน" อยู่ครับในช่วงเริ่มต้น

🧐 วันนี้เรามาดูกรอบในการประเมิน Rollups ที่เรียกว่า "Stages Framework" กันครับ เช่น ตอนนี้ Arbitrum และ OP อยู่ Stage 1 ส่วน Base อยู่ Stage 0

🧵 มาดูกันว่าแต่ละ Stage มีความหมายยังไง 👇

2/14 👶 "ล้อช่วยหัดเดิน" ของ Rollups ที่ว่านี่มันคืออะไรกัน ?

👉 ขออธิบายแบบเข้าใจง่ายๆ ว่ามันก็คล้ายๆ Centralized ตรงที่ทีมพัฒนายังต้องคอยเป็นคนควบคุมในระยะแรก เพื่ออัปเดตและแก้ไขจุดบกพร่องต่างๆ ให้ระบบราบรื่น แต่เป้าหมายสุดท้ายเราต้องการให้มันกลายเป็น Fully Decentralized ให้ได้ครับ 💪

3/14 🎯 Stages Framework เป็นไอเดียของ @VitalikButerin บิดาแห่ง Ethereum ที่แบ่งวิวัฒนาการของ Rollups เป็น 3 ระยะหลักๆ คือ

Stage 0 : ล้อช่วยหัดเดินเต็มตัว (Full Training Wheels)

Stage 1 : ล้อช่วยหัดเดินจำกัด (Limited Training Wheels)

Stage 2 : ไร้ล้อช่วยหัดเดิน (No Training Wheels)

Ref : https://ethereum-magicians.org/t/proposed-milestones-for-rollups-taking-off-training-wheels/11571

🤩 มาดูลักษณะของแต่ละ Stage กันครับ 👇

4/14 ⚙️ Stage 0 - Full Training Wheels

✅ Rollups ยังต้องถูกควบคุมโดยทีมพัฒนาเป็นส่วนใหญ่

✅ มี Open-source Software ให้ตรวจสอบ State ของ Rollups ได้

✅ ใช้เทียบ State Roots กับที่ถูก Propose บน L1

“นี่คือจุดเริ่มต้นของ Rollups ที่ยังต้องพึ่งพาทีมพัฒนาอยู่มากครับ”

5/14 🔄 Stage 1 - Limited Training Wheels

🟠 Rollups เริ่มถูกควบคุมผ่าน Smart Contracts แทนทีมพัฒนา

🟠 ยังมี Security Council ไว้ดูแลกรณีเจอบั๊ก

🟠 มี Proof System ที่ใช้งานเต็มรูปแบบแล้ว

🟠 ส่ง Fraud Proof ได้แบบ Decentralized

🟠 User ถอน Funds ออกได้โดยไม่ต้องผ่านตัวกลาง

🟠 Security Council มีความหลากหลาย แต่ก็ยังมีความเสี่ยงอยู่

6/14 🔐 Security Council ใน Limited Training Wheels ต้องประกอบด้วย

↗️ ต้องมีสมาชิกอย่างน้อย 8 คน

↗️ ต้องใช้เกณฑ์การตัดสินใจแบบ 75% ขึ้นไป

↗️ ต้องมีการประเมินสมาชิกอย่างเป็นกลาง

↗️ สมาชิกจะต้องประกาศตัวต่อสาธารณะ

“นี่ถือเป็นการกระจายอำนาจในช่วงเปลี่ยนผ่านได้ดีเลยครับ”

Security Council requirements 👇

7/14 ⏳ ในช่วง Limited Training Wheels

หากมีการอัปเกรดที่ User ไม่ต้องการ ต้องเปิดเวลาให้ถอนตัวออกมาอย่างน้อย 7 วัน เป็นการปกป้อง User ในระดับนึง แต่ Security Council และ Governance ก็ยังทำอะไรได้เร็วกว่า ต้องระวังจุดนี้หน่อยครับ

8/14 ⚠️ อัพเดท: เกณฑ์ Stage 1 ใหม่ที่จะมาในอนาคต

การกระทำต่อไปนี้ต้องทำได้ผ่าน Security Council ที่ใช้ ≥75% ของ Consensus เท่านั้นครับ

☑️ การบล็อก L2→L1 Message อย่างถาวร (เช่น การถอน)

☑️ การพุช L2→L1 Message ที่ไม่ถูกต้อง (เช่น การถอนที่ไม่ถูกต้อง)

(ยกเว้นกรณีที่เกิดจากบั๊ก)

อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ เกณฑ์ Stage 1 ใหม่ 👇

9/14 👀 โปรเจ็คไหนที่ยังไม่ผ่านเกณฑ์ Stage 1 ใหม่นี้ จะถูกลดลงมาเป็น Stage 0 นะครับ ถือเป็นมาตรการที่เข้มงวดขึ้น เพื่อให้มั่นใจว่า Rollups นั้นมีการกระจายอำนาจอย่างแท้จริง และทีมพัฒนาไม่สามารถแทรกแซงในทางที่ผิดได้ เรียกได้ว่าเป็นการยกระดับความปลอดภัยเลยล่ะครับ 🔒

10/14 🎖️ Stage 2 - No Training Wheels ระดับสูงสุด

🟢 Smart Contracts ควบคุม Rollups 100%

🟢 ระบบ Fraud Proof เปิดกว้างให้ทุกคนมีส่วนร่วม

🟢 ผู้ใช้มีเวลาอย่างน้อย 30 วันถอนตัวเมื่อไม่เห็นด้วยกับการอัปเกรด

🟢 Security Council จำกัดอำนาจเฉพาะจัดการ On-chain Errors

🟢 มีการกระจายอำนาจอย่างแท้จริง ผู้ใช้ปลอดภัยจาก Governance Attack

11/14 📈 โดยสรุป Rollups จะค่อยๆ วิวัฒนาการตาม Stages

⚙️ Stage 0 : ทีมพัฒนาคุมเกือบ 100%

🔄 Stage 1 : เริ่มกระจายอำนาจบางส่วนผ่าน Smart Contracts

🎖️ Stage 2 : กระจายอำนาจเต็มรูปแบบ ระบบพร้อมให้ทุกคนมีส่วนร่วม

12/14 🧐 ข้อสังเกต Stage 2

🟢 มีแค่ Appchain ZK Rollup เพราะมี Requirements met แค่ข้อเดียว

🟣 ZK Rollup ยังไม่มี เพราะมี Requirements met 2 ข้อ

🟠 Optimistic Rollup ยังไม่มี เพราะมี Requirements met 3 ข้อ

“เห็นได้ชัดเลยว่ายิ่งอยู่ Stage สูง ความปลอดภัยของ User ก็ยิ่งมากขึ้นครับ”

13/14 🧭 Stages Framework เหมือนเข็มทิศ

ชี้ทางการพัฒนา Rollups ให้ทุกคน ไม่ว่าจะเป็นทีมพัฒนา ผู้ใช้ หรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องอื่นๆ ต่างก็ต้องการให้ Rollups ปลอดภัยแบบเดียวกับใช้ Ethereum โดยตรง แนวคิดนี้จะช่วยวางแผนที่นำทางที่ชัดเจนยิ่งขึ้นครับ

14/14 📊 ปัจจุบัน Layer 2 ที่เป็น Rollup ที่อยู่ในแต่ละ Stage อ้างอิงข้อมูลจาก @l2beat ตัวอย่าง ดังนี้

🎖️ Stage 2 : @DeGateDex , @aztecnetwork , Fuel v1

🔄 Stage 1 : @arbitrum , @Optimism , @inkonchain , @unichain

⚙️ Stage 0 : @base , @zksync , @modenetwork , @blast และอีกหลายตัว

Check Rollup Stage : https://l2beat.com/scaling/summary

❤️ ถ้าชอบบทความแบบนี้ ฝากกดหัวใจ กดแชร์ เป็นกำลังด้วยนะครับ เดี๋ยวมีบทความดีๆ ให้ติดปีกความรู้ในโลก Web 3 มาให้อ่านเรื่อยๆ ครับ

บทความอ้างอิง 👇