Zero-knowledge (sıfır-bilgi) rollup anlamına gelen zk-rollup teknolojisi, off-chain (blockzincir üzerinde olmayan) depolama sunan ve akıllı sözleşmelerde fonlar mevcut olduğunda hesaplamalar yapan bir Layer-2 Ölçekleme Teknolojisi türüdür. Belirli şirketler tarafından belirli işlevler için tasarlanan birkaç farklı zk-rollup projesi vardır. Bu makalede bu projelerden bazılarını ve bunları kullanan şirketleri kısaca ele alacağız.

zkSync

zkSync, Matter Labs tarafından oluşturulan bir zk-rollup projesidir. Bu proje, Ethereum'da akıllı sözleşmeleri ve ödemeleri ölçeklendirmek için kullanılan güvenli, trustless (yani üçüncü bir tarafa dahil olmanızı veya güvenmenizi gerektirmeyen), kullanıcı merkezli bir protokoldür. Üzerinde çalıştıkları ürünleri zkWallet'tir. zkSync kullanan şirketler arasında Golem, Balancer, GitCoin, Argent, Curve vb. şirketler bulunmaktadır.

LoopRing

LoopRing, birden fazla şirket tarafından kullanılan başka bir zk-rollup çözümüdür. Bu özel çözüm, bir ödeme ve borsa protokolüdür. Ayrıca LoopRing Exchange & Mobile Wallet adında bir ürünü vardır.

Bu teknolojinin ayrıca kendi tokeni olan $LRC vardır. Kullanıcılar bu tokenleri ödemelerde ve borsada kullanabilirler. LoopRing kullanan şirketlerden bazıları şunlardır:

• Rails; kullanıcıların LoopRing L2 bünyesinde bütün ERC-20 tokenleri ve ETH'leri kendi cüzdanlarından farklı cüzdanlarına transfer etmelerini sağlayan bir projedir.

• Golem

• pNetwork

• StarkWare; STARK teknolojisini kullanan blokzincirlerde gizliliği ve ölçeklenebilirliği geliştirmek için tasarlanmış bir zk-rollup projesidir. Böylece, şeffaf ve post-quantum seviyesinde güvenli olan zero-knowledge kriptografik ispatlar sağlar.

StarkNet

StarkNet, Ethereum ile ölçekleme sorununu ortadan kaldırmak ve yüksek işlem maliyetlerini azaltmak için StarkWare tarafından geliştirilen bir Layer-2 ürünüdür. Bu teknoloji nispeten yenidir, ancak Ethereum aracılığıyla gelen güvenliği ile ve daha düşük ücretlere olan ihtiyacı karşılama konusunda umut verici olduğunu göstermiştir. StarkNet, bir türev borsası olan DYDX üzerinde kullanılmaya başlanmıştır.

Aztec

Aztec, Ethereum'a gizlilik ve ölçeklenebilirlik getiren bir başka Layer-2 projesidir. Bu proje, ölçeklendirme ve gizlilik özellikleri için zk-Snark ispatlarını kullanır. Açık kaynaklı bir platformdur.

Polygon Hermez

Polygon Hermez, ERC20 tokenlerinin hızlı ve güvenli transferini sağlamak için tasarlanmış, EVM uyumlu bir zk-rollup çözümüdür. Bu açık kaynaklı zk-rollup projesi, "bağış ispatı" isimli protokolü nedeniyle benzersizdir. Bu protokol ile kazanan tekliflerin %40'ı yeniden yatırım amaçlı bağış olarak iade edilir. 12 ayda %116'lık bir büyüme gerçekleştirmesi ve kendi tokeni olan $HEZ’in 124 milyon dolar market hacmine ulaşması bu projenin ne kadar başarılı olduğunun bir göstergesidir.

Optimism

Optimism, Ethereum işlemlerine son derece uygun maliyetli ve hızlı bir alternatiftir. Ethereum üzerinde geliştirilen birçok merkeziyetsiz uygulama (dApp), hızları artırmak ve maliyetleri azaltmak için Optimism kullanmaktadır. Connext, Ethereum ağı için Optimism kullanan şirketlerden birisidir. Aralık 2021’de Mainnet’e geçen ve Mayıs 2022’de kendi tokeni olan $OP’yi piyasaya süren Optimism büyümesini istikrarlı bir şekilde sürdürmektedir.

Arbitrum One

Arbitrum One, Ethereum işlemlerini optimism-rolluplar ve diğer araçları kullanarak ölçeklendirir. Aşağıdakileri içeren üç ana özelliği vardır:

• Geliştiricilerin Arbitrum One'ı kullanmak için test ağında bir kuruluma ihtiyacı yoktur.

• Hem L1 hem de L2 protokolleri ile çalışabilir.

• Halihazırda çalışan node’ları vardır.

Arbitrum ekosisteminin bir parçası olan bazı şirketler:

• Curve

• Balancer

• MCDEX

• Coinbase Wallet

Kapanış

Piyasada bu listedekilerden daha fazla zk-rollup projesi var ve bunların çoğu Ethereum işlemlerini ölçeklendirmeye odaklanmış durumda. Bu nedenle, birçok şirket, kendi maliyetlerini sınırlamaya yardımcı olması için zk-rollup teknolojisini kullanmaya başlıyor ve bu da kullanıcıların yararına oluyor.