Medieval men despaired of the will. They thought of humans as wounded and weak. But they respected the intellect. They thought even humans, if we think carefully, have the power to answer the most profound questions of God and the Universe.

Rollup’lar, işlemleri off-chain olarak, yani blokzincir dışında işledikten sonra işlem verilerini bir araya toplayarak Ethereum ana ağına ileten bir ölçeklendirme teknolojisidir.

zk-Rollup bir Layer 2 blokzincir teknolojisidir. Layer 2, Ethereum üzerinde gerçekleştirilen işlemleri işlerken, aynı zamanda bünyesindeki uygulamalara Ethereum Mainnet gibi Layer 1 ağlarının sağladığı güvenliği sunarak onları ölçeklendirir. Bu yazıda birbiriyle ilişkili iki önemli soruyu yanıtlıyoruz. Bu sorular arasında "Layer 2 Ölçekleme Nedir?" ve "zk-Rollup Teknolojisi Neyi Çözer?"

Zero-knowledge (sıfır-bilgi) rollup anlamına gelen zk-rollup teknolojisi, off-chain (blockzincir üzerinde olmayan) depolama sunan ve akıllı sözleşmelerde fonlar mevcut olduğunda hesaplamalar yapan bir Layer-2 Ölçekleme Teknolojisi türüdür. Belirli şirketler tarafından belirli işlevler için tasarlanan birkaç farklı zk-rollup projesi vardır. Bu makalede bu projelerden bazılarını ve bunları kullanan şirketleri kısaca ele alacağız.

Bloom filtreleri, bir SPV node'unun eşlerinden aldığı işlemleri (ve bunları içeren blokları) filtrelemek için kullanılır ve hangi adresler veya anahtarlarla ilgilendiğini açıklamadan yalnızca SPV node'unun ilgilendiği işlemleri seçer.

Her node bütün bir blokzinciri bünyesinde barındırma özelliğine sahip değildir. Birçok Bitcoin istemcisi, akıllı telefonlar, tabletler veya gömülü sistemler gibi alan ve güç kısıtlı cihazlarda çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Bu tür cihazlar için, tam blokzinciri depolamadan çalışmasına izin vermek için Basitleştirilmiş Ödeme Doğrulaması (SPV) yöntemi kullanılır. Bu tür istemcilere SPV istemcileri veya hafif istemciler denir. Bitcoin yaygınlaştıkça, SPV node'u, özellikle Bitcoin cüzdanları için Bitcoin node'unun en yaygın biçimi haline geliyor.

Yeni bir node başlatıldığında, katılmak için ağdaki diğer Bitcoin node'larını keşfetmesi gerekir. Bu işlemi başlatmak için, yeni bir node ağ üzerinde en az bir mevcut node'u keşfetmeli ve ona bağlanmalıdır. Diğer node'ların coğrafi konumu önemsizdir; Bitcoin ağ topolojisi coğrafi olarak tanımlanmamıştır. Bu nedenle, mevcut herhangi bir Bitcoin node'u rastgele seçilebilir.

Bitcoin internet üzerinde eşler arası bir ağ mimarisi olarak yapılandırılmıştır. Eşler arası veya P2P terimi, ağa katılan bilgisayarların birbirine eş olduğu, hepsinin eşit olduğu, "özel" node'ların olmadığı ve tüm node'ların ağ hizmetlerini sağlama yükünü paylaştığı anlamına gelir. Ağ üzerindeki node'lar, "düz" bir topoloji ile örgüsel bir ağda birbirine bağlanır. Ağ içinde sunucu, merkezi hizmet ve hiyerarşi yoktur. P2P ağındaki node'lar, katılım için teşvik görevi gören karşılıklılık ile hizmetleri aynı anda sağlar ve tüketir. P2P ağları doğası gereği esnek, merkeziyetsiz ve açıktır. P2P ağ mimarisinin önde gelen bir örneği, IP ağındaki node'ların eşit olduğu ilk dönem internet protokolünün kendisiydi. Günümüzün internet mimarisi daha hiyerarşik, ancak İnternet Protokolü hala düz topoloji özünü koruyor. Bitcoin'in ötesinde, P2P teknolojilerinin en büyük ve en başarılı uygulaması, Napster'ın öncüsü ve BitTorrent'in mimarinin en son evrimi olduğu dosya paylaşımıdır.

Blokzincir 2008’de, küresel ekonomik krizinin hemen ardından çıkmış bir teknolojidir. Krizden birkaç ay sonra, Bitcoin: Eşlerarası Elektronik Nakit Sistemi adında bir whitepaperın Satoshi Nakamoto isimli bir yazılımcı tarafından yayınlanmasıyla blokzincirin heyecan dolu serüveni başlıyor. Yayınlanmasından bir hafta sonra Satoshi Nakamoto’nun Hal Finney’e 10 BTC yollamasıyla da tarihin ilk blokzincir işlemi gerçekleşmiş oluyor.